Doloh Chetae

ดอเลาะ เจ๊ะแต เป็นชาวประมงพื้นบ้าน ศิลปินวาดเส้น นักวิชาการชุมชน และนักวิจัยอิสระจากบ้านดาโต๊ะ หมู่บ้านชายฝั่งริมอ่าวปัตตานี เขาเกิดในครอบครัวชาวประมง ถึงแม้ว่าเขาจะต้องออกจากระบบการศึกษาหลังจบชั้นประถม และเข้าเรียนต่อในปอเนาะ สถานศึกษาอิสลามท้องถิ่น แต่ประสบการณ์ชีวิตและความรู้ลึกซึ้งเกี่ยวกับท้องถิ่นทะเลของเขา ทำให้เขากลายเป็นแหล่งความรู้สำคัญทั้งสำหรับนักวิจัย นักเคลื่อนไหว และชุมชนของเขา

ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2527 ดอเลาะใช้ภาพวาดลายเส้นและแผนที่วาดมือเป็นเครื่องมือสื่อสารกับชาวบ้านเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม เทคโนโลยีใหม่ ๆ และวัฒนธรรมท้องถิ่นที่กำลังเสี่ยงจะสูญหายไป ผลงานของเขายึดโยงฝังรากอยู่ในประวัติศาสตร์มุขปาฐะ ภูมิปัญญาท้องถิ่น และความทรงจำร่วมของคนในชุมชน ซึ่งนำเสนอทางเลือกในการบันทึกเรื่องราวและต่อสู้กับความเสื่อมถอยของสิ่งแวดล้อม

ดอเลาะเป็นหนึ่งในเสียงสำคัญที่ออกมาเรียกร้องความรับผิดชอบจากภาครัฐ ต่อต้านโครงการขุดลอกอ่าวที่ส่งผลกระทบทำลายป่าชายเลนและทรัพยากรทางทะเล และยังตั้งคำถามต่อการจัดการทรายที่ขุดขึ้นมาแล้วนำกลับมาทิ้งซ้ำ แม้ว่าเขาจะไม่เคยเรียกตนเองว่าเป็นศิลปิน แต่ผลงานวาดเส้นของเขากลับกลายเป็นเครื่องมือสำหรับการเคลื่อนไหวและการศึกษาเรียนรู้ รวมถึงเป็นแรงกระเพื่อมให้เกิดจิตสำนึกด้านนิเวศสังคม

เขาเป็นผู้ร่วมเขียนหนังสือ “ความทรงจำแห่งอ่าวปัตตานี” ซึ่งเป็นแหล่งความรู้ท้องถิ่นที่สำคัญอย่างมาก ด้วยความเป็นนักนิเวศวิทยาด้วยการลงมือปฏิบัติ นักปรัชญาด้วยจิตวิญญาณ และผู้พิทักษ์โลกที่กำลังจะเสื่อมสลายไป ดอเลาะยังคงเป็นพลังเงียบจนถึงวาระสุดท้ายของเขาในปี พ.ศ. 2567